Depremde riski en aza indiren sismik izolatör sadece yeni binalara değil eski binalara da uygulanabiliyor.
Deprem izolatör sistemleri, diğer bir adıyla sismik yalıtım, yapının depreme karşı dayanıklılığını artırarak, binaya gelecek olan zararı en aza indirmeyi hedefler. Çalışma prensibi olarak, yapıya gelen sismik enerjiyi binanın periyodunu uzatarak azaltma dayanağına dayanmaktadır. Tam anlamıyla binayı depreme karşı dayanıklı hale getirmek yerine binaya gelen deprem yükünün azaltılmasını sağlamaktadır.
Deprem ülkesi olan ve birçok şehri fay hattı üzerinde bulunan Türkiye’de hemen hemen her gün ufak şiddetli dahi olsa yer sarsıntıları meydana geliyor. Deprem anında en büyük tehlikelerin başında dayanıklılığı düşük seviyede olan binalar olarak gösterilir. Ancak sismik izolasyon yapının depreme dayanma kapasitesini arttırılabiliyor. Peki sismik izolasyon nedir?
SİSMİK İZOLATÖR NEDİR?
Sismik izolatör, yapıya gelen deprem, rüzgar vb. yüklerin azaltılmasına yarayan sistemdir. Sismik izolasyon sistemleri zemin ile yapının tabanı arasına esnek enerji sönümleyici elemanlar yerleştirerek zeminden yapıya aktarılan deprem kuvvetlerinin azaltılmasına; sismik enerji ve hareketlerini absorbe etmesine yardımcı olan araçlardır.
Sismik izolasyonu olmayan yapı kendi ağırlığının 1/10’u kadar yatay yük taşıyabilir. Eğer bu değerden daha fazla bir yük gelirse yapıda kalıcı deformasyonlar oluşur ve kolon-kiriş birleşim noktalarında kırılmalar başlar. Ancak sismik izolasyonu olan yapılar ise bu değerlerin çok üstüne çıkabilir. Çünkü sismik izolatörler gelen yatay yükü azaltır.
izolatör, deprem sırasında üzerindeki yapının sarkaç misali küçük salınımlar yapmasını sağlar. Oluşan dinamik sürtünme kuvveti ile izolatörün konkav geometrisi deprem enerjisinin sönümlenmesini sağlar. Sismik izolatörler deprem anında yapıya aktarılan dinamik kuvvetleri ve buna bağlı deplasmanları %80 – %90 oranında azaltmakta ve yapıyı deprem kuvvetlerine karşı izole etmektedir.
Deprem izolatörü, depreme dayanıklı bina üretiminde kullanılan özelliklerden birisidir. Depremin ortaya çıkarmış olduğu enerji ve dalgalardan etkilenmemesi için kullanılan izolatör, deprem etkilerini minimize ediyor. Gelen deprem kuvvetlerinde binanın hareket etmesi izolatör kontrolü ile yapılıyor.
İşte, izolatör hakkında bilinmesi gereken genel hatlar
İzolatörler yapıda uygun görülen kata, kolonların ve betonarme perdelerin altlarına yerleştirilerek, yapının zemin ile olan direkt etkileşiminin önüne geçiliyor. Yatay kuvvetlerin etkisiyle hareket edebilen bu izolatörler, deprem anında çok yumuşak ama büyük salınımlar yaparak deprem enerjisini sönümlüyor ve böylece depremin yıkıcı etkisi üstteki taşıyıcı sistem elemanlarını etkilemiyor.
İzolatörlerin Teknik bilgileri
Yapının deprem yüklerinin azaltılması kavramına dayalı olarak ‘’Sismik izolasyon tasarımı ‘’ bir yapının deprem yüklerini aktarmadaki en etkili tasarım teknolojisi olarak kabul edilir. ”Sismik izolasyon tasarımı” sayesinde sadece yeni yapıların değil aynı zamanda eski yapılarında temel ile üst çerçevesi arasında özel izolatörler yerleştirilmesi yoluyla sismik izolasyon sağlamak artık mümkün. Müşterinin ihtiyacına göre kurşun çekirdekli, yüksek sönümleme kapatiseli tipler ve sürtünme tipi sismik izolatör mesnetler bulunmaktadır.
Kurşun çekirdekli izolatör mesnetler; Kurşun çekirdek, aşırı hareketler sırasında etkili sönümlemeyi kolaylaştırır. Kurşun çekirdeğin sönümleme kapasitesi % 25 den büyük olabilir.
Yüksek sönümlemeli kauçuk izolatör mesnetler; Yüksek sönümleme kapasitesi olan kauçuk mesnetler, HDRB özel bileşimli sönümleme özellikli kauçuk ve kauçuk tabakaları arasında çelik plakalı takviye edilmiş çoklu katmanlardan oluşur. Müşteri istekleri doğrultusunda dikdörtgen veya dairesel şeklinde imal edilebilirler.
Sürtünme tipi sismik izolatör mesnetler; Sürtünme yolu ile enerjiyi sönümleme mantığı ile çalışmaktadır. Bu izolatörlerin geri dönme özelliklerine göre sarkaç tip, düz yüzeyli sürtünme tipleri gibi çeşitleri bulunmaktadır.
DEPREM İZOLATÖR SİSTEMİNİN YARARLARI
Yüksek düzeyde can güvenliği
Aynı oranda minimum düzeyde bakım gerekliliği
Araştırma ve geliştirmeye ait projelerin korunması
Yapıda bulunan mimari ve taşıyıcı elemanlarda minimum hasar
Şiddetli deprem sonrasında hemen kullanım olanağı
Köprü ve viyadükler de hasar görmeksizin kullanımına devam edilmesi
Ulaşım yapılarında devam eden süreklilik
Yapı içerisinde yer alan eşya ve cihazların korunması
haber kaynak:
